Selam Değerli okuyucularım bayramda sakin kafayla dinlenirken, aklıma Erbakan'ın adil düzen sistemi geldi ve bu konuyu biraz inceledim.

Prof. Dr. Necmettin Erbakan tarafından ortaya atılan Adil Düzen, Türkiye’nin ve İslam dünyasının ekonomik, sosyal ve siyasi sorunlarına “hak temelli” bir çözüm önerisi olarak sunulmuştur. Gerçekleşebilecek bir model mi yoksa Ütopya mıdır? Kapitalizm ve sosyalizme karşı üçüncü bir yol iddiası taşıyan bu sistem, hem geniş yankı uyandırmış hem de yoğun eleştirilere maruz kalmıştır.

Adil Düzen Nedir?

Adil Düzen; adaleti esas alan, faize dayalı olmayan, üretime ve emeğe öncelik veren, halkın refahını ve dayanışmasını önceleyen bir ekonomik ve toplumsal sistemdir. Temel ilkeleri şunlardır:

• Faizsiz ekonomi: Paradan para kazanma yasaklanır, sermaye üretimle değer kazanır.

• Kamu hizmetinde israfın kaldırılması: Devlet küçük, etkin ve dürüst olmalıdır.

• Karz-ı Hasen anlayışı: İhtiyaç sahiplerine faizsiz borç sistemi.

• Üretim temelli büyüme: Tüketim değil, üretim önceliklidir.

• Ahlaki kalkınma: Ekonomik sistemin yanında maneviyat da inşa edilmelidir.

Savunanlar Ne Diyor?

Adil Düzen’i savunanlara göre bu sistem:

• İslamî esaslara uygun ve toplumsal barışı sağlayacak tek modeldir.

• Mevcut sistemler, fakiri daha fakir, zengini daha zengin yapar. Adil Düzen bu adaletsizliği ortadan kaldırır.

• 1980 ve 1990’larda Refah Partisi belediyeciliği, bu modelin uygulanabilirliğine dair başarılı örnekler sunmuştur.

• Faize dayanmayan üretim odaklı ekonomi modeli, krizlere karşı daha dirençlidir.

Eleştirenler Ne Diyor?

Adil Düzen’i eleştirenler ise şunları öne sürer:

• Ekonomik olarak uygulanabilirliği yoktur: Faizsiz bir finans sistemi modern dünyada işlememektedir. Elinde nakiti olan nakitte kalmak için istekli olanlara büyük problemdir.

• Devletin piyasaya müdahalesi artar: Bu da verimliliği düşürür, keyfiliğe yol açabilir.

• Teorik olarak güçlü ama pratikte belirsizdir: Sistem çok genel ilkeler içerir, teknik detayları net değildir.

• Ütopyacı bir yaklaşımdır: Ahlakî birey varsayımı üzerinden inşa edilmiştir; Günümüz insan doğasıyla tam uyumlu değildir. Kaldı ki, İhtiyaç sahiplerine faizsiz borç sistemi sömürülmeye açıktır.

Gerçekçi mi, Ütopik mi?

Adil Düzen'in tamamen uygulanabilir olup olmadığı hâlâ tartışmalıdır. Kimileri için bu sistem, "sömürüye karşı bir direniş manifestosu", kimileri içinse "iyi niyetli ama gerçeklerden kopuk bir hayal" olarak kalmıştır. Ancak bir gerçek var ki, o da Erbakan’ın bu fikirleriyle, toplumun büyük bir kesiminde ekonomik adalet arayışını harekete geçirmiş olmasıdır.

Sonuç

Adil Düzen; salt bir ekonomik model değil, aynı zamanda bir medeniyet iddiasıdır. İçinde ahlak, adalet, maneviyat ve kalkınmayı birlikte barındırır. Uygulanabilirliğine dair eleştiriler haklı yönler taşımaktadır, ancak sistemin sunduğu değerler, mevcut düzenin adaletsizliklerine bir başkaldırı ve bundan bıkanlar için yeni düzenlemelere muhtaç olarak hâlâ bir umut kaynağıdır.

Saygılarımla...

Mahir NAZLIER
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir