Bu makalede, sosyal güvenlik anlaşmalarının ne olduğunu, işlevini ve önemini ele alırken, bu Anlaşmaların önemini vurgulamak, toplumun geniş kesimlerine değerli bir bilgi sunacaktır.

Anlaşmaların işleyişi ve temel prensipleri üzerinde durarak uluslararası işbirliğinin sosyal güvenlik alanındaki kritik rolünü vurgularken, Devletin yönetsel anlamda sosyal güvenlik politikalarına bakış açısını öğrenmek isteyenlere, yabancı Misyon elçi ve diplomatlarına, bir rehber olması ve bir bakış açısı sunması açısından paylaşacağım.

Yabancı elçiliklere danışmanlık hizmeti sunan bir profesyonel olarak tanıştığım bir ülkeden diplomat ile geçtiğimiz hafta bir öğle yemeğinde bir aradaydım.

Geniş kapsamlı sosyal güvenlik anlaşmalarının öneminin vurgulandığı bir yemekti, Ankara'da bulunan bu arkadaşım, Türkiye ile kendi ülkesi arasında sosyal güvenlik anlaşması yapabileceğimiz bir sürecin ayrıntılarını merakla öğrenmek istedi. Bu karşılaşma, sosyal güvenlik konusundaki uluslararası iş birliğinin ne denli önemli olduğunu bir kez daha hatırlattı. Diplomatın, Türkiye ile anlaşma sürecini nasıl başlatabileceğimizi, Bakanlık ziyaretini birlikte yapıp yapamayacağımızı sorması, beni bu konuda derinlemesine araştırmaya sevk etti.

Güçlü işbirliklerinin, uluslararası sosyal güvenlik alanında nasıl faydalar sağlayabileceğini araştırarak, işte bu konuda kapsamlı bir bilgilendirme yazısını hazırladım. Keyifli okumalar dilerim.

35 Farklı Ülke ile İmzalanmış Sosyal Güvenlik Anlaşmalarımız Mevcut Olup, taraf ülkelerin vatandaşları ve çalışanlarının sosyal güvenlik haklarının mütekabiliyet esasları çerçevesinde korunması ve güvence altına alınabilmesi amacıyla akdedilen anlaşmalardır.

Antlaşmalar, bir dizi temel prensip ve ilkeyi içerir:

1. Eşitlik İlkesi: Antlaşma, farklı ülkelerde çalışan bireylerin sosyal güvenlik haklarının eşitliğini sağlamayı amaçlar. Bu sayede, çalışanlar farklı ülkeler arasında hareket ederken sosyal güvenlik haklarını kaybetmezler.

2. Karşılıklılık İlkesi: Antlaşma, katılımcı ülkeler arasında karşılıklı olarak sosyal güvenlik haklarının tanınmasını ve uygulanmasını öngörür. Bir kişi bir ülkede çalışırken, diğer ülkelerdeki sosyal güvenlik sistemlerine katkıda bulunabilir ve bu ülkelerde çalışırken de haklarını koruyabilir.

3. İşbirliği Prensipleri: Antlaşmalar, katılımcı ülkeler arasında sosyal güvenlik alanında işbirliğini teşvik eder. Bu, bilgi paylaşımını, koordinasyonu ve karşılıklı yardımlaşmayı içerir.

Sosyal Güvenlik Anlaşmalarının imzalanmasının ilgili ülke vatandaşlarına ve ülkelere sağladığı faydaları şu şekilde maddeler halinde sıralayabiliriz:

1. Yurt Dışında Çalışacak Vatandaşların Hakları:

- Sosyal Güvenlik Anlaşmaları, yurt dışında çalışacak vatandaşların sosyal güvenlik haklarını korur. Böylece, çalışanlar hangi ülkede çalışıyorlarsa çalışsınlar, sosyal güvencelerinden emin olabilirler.

2. Çift Maaş Alma Durumlarının Önlenmesi:

- Anlaşmalar sayesinde, Mükerrer sigortalılık önlenir,bir kişi aynı anda iki ülkeden sosyal yardım ya da emekli maaşı alamaz.

3. Emekli Aylıklarının Hesaplanması:

- Vatandaşlar, yurtdışında geçirdikleri çalışma sürelerinin ve prim ödemelerinin diğer ülkelerdeki sosyal güvenlik sistemlerinde de dikkate alınarak emekli aylıklarının hesaplanmasından faydalanabilir yahut oradaki çalışmalarını ülkemizdeki hizmetlerine saydırabilirler.

4. Sağlık Hizmetlerine Erişim:

- Sosyal Güvenlik Anlaşmaları, vatandaşların yurtdışında sağlık hizmetlerine erişimlerini kolaylaştırarak acil durumlarda veya planlı tedavilerde sorun yaşamalarını önler.

5. İşverenler ve Çalışanların Mali Yükümlülükleri:

- Anlaşmalar, işverenlerin yurtdışında çalışan personel için ödeyeceği sosyal güvenlik primlerini standartlaştırarak mali yükümlülüklerini netleştirir.

6. Sosyal Güvenlik Sistemlerinin Karşılıklı Tanınması:

- Sosyal Güvenlik Anlaşmaları, ülkeler arasında sosyal güvence haklarının karşılıklı olarak tanınmasını sağlar ve ikamet edilen ülkede hak talep edilmesine olanak tanır.

7. Geçici ve Sürekli İkamet Hakkı:

- Anlaşmalar, yurt dışında çalışmak veya ikamet etmek isteyen vatandaşların geçici veya sürekli ikamet haklarını güvence altına alarak, işgücü serbestisini ve insan hareketliliğini destekler.

-Bu anlaşmaların varlığı, uluslararası alanda daha adil ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturarak karşılıklı fayda sağlamaktadır.

Sosyal Güvenlik Anlaşmalarının sağladığı diğer faydalar:

Yatırımların Teşviki:

- Sosyal Güvenlik Anlaşmaları, yurt dışında çalışmayı veya yatırım yapmayı teşvik eder. Çünkü çalışanlar veya yatırımcılar, sosyal güvencelerinin sağlandığı ülkelerde daha rahat ve güvenli hissederler.

Ekonomik İşbirliğini Güçlendirme:

- Anlaşmalar, ülkeler arasındaki ekonomik işbirliğini güçlendirir ve sosyal güvenlik sistemlerinin karşılıklı olarak tanınması ve uyumluluğu sağlar. Bu da uluslararası ticareti ve işbirliğini artırır.

Uluslararası Hareketliliği Destekleme:

- Sosyal Güvenlik Anlaşmaları, insanların uluslararası hareketliliğini destekler. Bu da farklı ülkelerdeki insanlar arasında daha fazla kültürel alışverişi ve paylaşımı teşvik eder.

Sosyal Güvenlik Anlaşmaları, hem bireylerin sosyal güvencelerini korurken hem de ülkeler arasındaki işbirliğini ve ilişkileri güçlendirirken önemli bir rol oynamaktadır. Bu anlaşmaların amacı, küreselleşen dünyada sosyal güvenliği ve insan haklarını korumak, ekonomik kalkınmayı teşvik etmek ve küresel sosyal adaleti sağlamaktır.

Sosyal Güvenlik anlaşmalarının ülkeler arasında daha gelişmiş veya geri kalmış olmalarına göre avantajlar ve dezavantajlar sağlayabileceği bir perspektifle ele alalım:

Türkiye İçin Avantajlı Olabilecek Ülkeler:

- Gelişmiş Avrupa Ülkeleri: Bu tür anlaşmalar, Türkiye'nin gelişmiş Avrupa ülkeleri ile yapılması durumunda, vatandaşların çalışma hayatlarını daha güvence altına alabilir ve emeklilik haklarını daha iyi koruyabilir.

- Ekonomik Dengeyi Destekleyen Ülkeler: Türkiye ile benzer ekonomik yapıya sahip veya güçlü bir sosyal güvenlik sistemine sahip olan ülkelerle yapılan anlaşmalar, ekonomik dengeyi koruma konusunda avantaj sağlayabilir.

Türkiye İçin Dezavantajlı Olabilecek Ülkeler:

- Düşük Gelir Seviyesine Sahip Afrika ve Asya Ülkeleri: Türkiye ile sosyal güvenlik anlaşması yapılan ancak düşük gelir seviyesine sahip Afrika ve Asya ülkeleri, Türkiye'ye ekonomik olarak daha fazla yük getirebilir. Bu durum, Türkiye'nin kaynaklarını dengede tutma konusunda zorluklar yaşatabilir.

- Sosyal Güvenlik Sistemine Sahip Olmayan Ülkeler: Türkiye ile sosyal güvenlik sistemine sahip olmayan ve zayıf sosyal yardım ağlarına sahip ülkelerle yapılan anlaşmalar, Türkiye'nin sosyal güvenlik haklarını koruma konusunda kısıtlamalar getirebilir.

Bu şekilde, Türkiye'nin sosyal güvenlik anlaşmalarından hangi ülkelerle avantaj sağlayabileceği ve hangi ülkelerle dezavantajlı duruma düşebileceği açıktır. Bu durum, Türkiye'nin uluslararası işbirliği ve sosyal güvenlik hedeflerini desteklemek adına önemli bir konudur.

Diplomat arkadaş ile yemekteki sohbetimizi aşağıdaki temada nihayetlendirirken, yeniden bir araya gelme konusunda sözleştik.

Özetle;

Siyasi ve politik farklılıklar nedeniyle anlaşmaların müzakere süreçleri zorlu olabilir.

Ancak, her ülkenin kendi çıkarları doğrultusunda sosyal güvenlik anlaşmaları yapma hakkı bulunmaktadır. Bu anlaşmalar, uluslararası işbirliğini ve dayanışmayı güçlendirerek küresel refahın artmasına katkıda bulunabilir.

Ve nihayetle, sosyal güvenlik anlaşmaları, ülkeler arasındaki işbirliğini teşvik eden önemli bir araçtır. Gelişmiş veya az gelişmiş olmalarına bakılmaksızın, her ülkenin kendi stratejik çıkarları doğrultusunda bu tür anlaşmaları yapma hakkı ön plandadır. Bu anlaşmalar, uluslararası işbirliğini güçlendirerek daha adil ve sürdürülebilir bir dünya düzenine katkıda bulunabilir.

Daha adil bir dünya mümkün! Ama nasıl?

Segilerimle…

Mahir NAZLIER
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir